Lokaty klientów
Lokaty klientów, tak zwane depozyty, to rodzaj operacji biernych. Są one największą pozycją pasywów w większości banków. Oszczędności osób fizycznych, stanowiąc ok. 70,0% depozytów bankowych są ewidentnie ich większą częścią. Nie ulega więc wątpliwość, iż w skali całego systemu bankowego to właśnie depozyty gospodarstw domowych mają przewagę. Pobieranie środków mających charakter zwrotny przede wszystkim od gospodarstw domowych, ale także od osób fizycznych jak również od pozostałych instytucji monetarnych lub niemonetarnych, jest podstawowym źródłem finansowania działalności bankowej. Depozyt bankowy dotyczy inwestycji finansowej realizowanej przez inwestora. Jest to tymczasowe powierzenie bankowi środków finansowych. W pewnym sensie, można to rozumieć jako udzielenie kredytu bankowi przez deponenta.
Rola kredytów w działalności banku także ma istotne znaczenie. Kapitały obce stanowiące istotne źródło finansowania działalności, muszą znaleźć zaangażowanie w operacjach aktywnych, które umożliwią zrekompensowanie kosztów pozyskania kapitału, koszty działania banku oraz osiągnięcie zysku. Udzielanie kredytów i pożyczek jest formą operacji aktywnych, ponadto banki mają możliwość lokować środki w banku centralnym i na rynku międzybankowym, jak również mogą inwestować w udziały i papiery wartościowe. Różnica między pojęciami „kredyt” i „pożyczka” nie jest w pełni sprecyzowana. Według art. 69, ust. 1 ustawy Prawo bankowe „Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.” Dzięki tej definicji można wyróżnić następujące cechy kredytu: odpłatność (zapłata odsetek bankowych, prowizji a także opłat) celowość (przeznaczenie kredytu na wyznaczony wcześniej cel) oraz zwrotność (obowiązek zwrotu kredytu w ustalonym terminie). Funkcje, które pełni kredyt są następujące: funkcja emisyjna – udzielając kredytu wprowadza się nowy pieniądz do obiegu, natomiast jego spłacanie to wycofanie pieniądza. Kredyt jest więc źródłem kreacji pieniądza bezgotówkowego, funkcja dochodowa – udzielony kredyt jest dodatkowym dochodem kredytobiorcy. Stwarza możliwość sfinansowania działalności, która przynosi określone dochody, funkcja redystrybucyjna – udzielenie kredytu wybranym jednostkom jest możliwe dzięki oszczędnościom innych, funkcja kontrolna – udzielając kredytu bank ma prawo wglądu w działalność kredytobiorcy, jak również może kontrolować sposób, w jakim kredyt został wykorzystany.
Główne etapy procesu kredytowego to: analiza zdolności kredytowej, decyzja kredytowa, warunki przyznania i obsługi kredytu, monitoring kredytowy. Każdy kredyt niesie za sobą ryzyko, które niekoniecznie musi wystąpić. Efekt decyzji kredytowej podejmowanej ex ante można poznać dopiero po wywiązaniu lub niewywiązaniu się kredytobiorcy z umowy. Dowolny zbiór kredytów o wspólnej właściwości nazywany jest portfelem kredytowym. Zbiór wszystkich kredytów na dany moment to tzw. portfel kredytowy globalny, natomiast zbiór kredytów w różnych momentach (dniach, tygodniach, miesiącach) to różny portfel kredytowy globalny. Określenie portfela używane jest wtedy, gdy chodzi o podkreślenie przynależności tego portfela do innego, nadrzędnego portfela. Według przyjętych kryteriów możemy wyróżnić na przykład: portfele kredytów gospodarczych, portfele kredytów walutowych, konsumenckich, hipotecznych. W praktyce banki ograniczają podział portfeli do kilkudziesięciu, gdyż podziału portfeli kredytowych globalnych na podportfele może być teoretycznie nieskończenie wiele.
